Шаҳри Турсунзода бо номи «Регар» ҳанўз аз асри 14 ва деҳаи мащҳури он - Қаратоғ бошад, аз асри 18 маълум буданд. Дар нимаи дуюми асри 19 ин минтақа таҳти ҳокимияти амирони Бухоро қарор гирифт, ки он вақтҳо зери протекторат ё худ ҳимояи Империяи Рус буд. Аҳолии шахр бо ҳунармандӣ машҳур буданд (махсусан бо истеҳсоли маснуоти пӯлод ва чарм).
Дастгоҳи маъмурӣ дар шаҳри Турсунзода ҷойгир аст, ки ба ифтихори Шоири халқии Тоҷикистон, Қаҳрамони Тоҷикистон Мирзо Турсунзода номгузорӣ шудааст. Шахрро роҳи оҳан ва шоҳроҳ бурида мегузарад, ки аз Душанбе ба самти Узбекистон мебарад.
Ёдгориҳои тарихӣ
Дар Турсунзода низ чунин ҳунармандон зиёданд...
Дар замони ҳозира истеҳсоли қолинҳо дар Тоҷикистон дубора эҳё шуда, кори дастӣ хеле қадр карда мешавад. Имрӯз, чун дар тамоми кишвар, дар Турсунзода ҳам қолинбофӣ рушд мекунад. Ҳунармандони моҳир расмҳои суннатиро, ки ба ҳар як минтақа хосанд, дубора эҳё мекунанд ва онҳоро бо унсурҳои худ ғанӣ мегардонанд, ки он маҳсули кори онҳоро хеле табиӣ мегардонад. Ҳунармандон қолинҳои дорои пати дароз ва пати кӯтоҳ мебофанд, ки вобаста ба истифодаи маводи табиӣ аз рӯйи сифат фарқ мекунанд.
Хонаҳои тоҷикӣ ҳамеша аз порчаҳои хурди матоъ дӯхташуда зеб дода мешуданд. Чунин тарзи дӯзандагӣ дар Тоҷикистон бо номи «қурок» маъруф аст: аз порчаҳои хурди матоъ шаклҳои хурди геометрӣ медӯхтанд ва аз онҳо болишт, кӯрпа ва қолинчаҳо омода мекарданд. Қуроқ дар Тоҷикистон аз асри XVII маъмул шуда, дар минтақаҳои гуногуни кишвар хеле машҳур аст. Тибқи ривоятҳо, ромби машҳур (чоркунҷаи ҳамвор), ки аксар вақт тасвир мешавад, рамзи занро ифода мекард. Одамон бовар доштанд, ки агар зани бенасл ба паси пардае, ки бо порчаҳои хурд дӯхта шудааст, дохил шавад, орзуи модар шуданаш амалӣ хоҳад шуд.
Дар Турсунзода, чун дар тамоми Тоҷикистон, ҳунармандӣ рушд меёбад. Ҳунармандони маҳаллӣ адрас – матои абрешимии бо нақшҳои рангин оро додашударо ба таври дастӣ мебофтанд. Адрас яке аз навъҳои матои абрешимӣ мебошад, ки хусусият ва анъанаҳои тоҷиконро инъикос менамояд. Матои дастисохти ҳунармандон намои рангҳои дурахшони нодир, сохтори ҳамвор дошта, дар худ меҳрубонӣ, воқеият ва нерўи калонро ифода мекунад.
Кулолгарӣ дар Осиёи Миёна ҳамеша маъмул буд. Дар он нақшу зањмати наққошон, ки маснуоти кулолгаронро оро медиҳанд, хеле калон аст. Нақшу нигори онҳо анъана ва ҷаҳонбинии минтақаҳои гуногунро таҷассум намуда, бо сифати аълои худ фарқ мекунад.
Ҳангоми ороиши маснуот устоҳо аксњои гуногунрангро истифода мебаранд. Ҳатто, бо гузашти солҳои зиёд он намуди худро гум намекунанд ва метавонанд як туҳфаи аълое барои хотира аз сафар ба Тоҷикистон шавад.
Дар бозори Турсунзода маснуоти гуногуни ҳунармандони санъати амалӣ мавҷуд аст, ки дар байни онҳо шоҳкориҳои ҳақиқӣ аз навдаҳои бед фарқ мекунанд, ки аз онҳо чашм кандан душвор аст. Аз навдаю шохаҳои тозанокарда сабадҳои маишӣ, панҷара ва айвонҳо месозанд. Навдаҳои аз пӯст тоза кардашуда бошад, барои сохтани маснуоти каме зеботар, ба монанди гулдонҳо, мебелҳои хонагӣ ва сабадҳо истифода мешаванд.
Яке аз ҳунарҳои дигаре, ки эҳё гардида истодааст, ин истеҳсоли асбобҳои мусиқӣ аст, ки он ҷузъе аз фарҳанги бисёрасраи мусиқии минтақа ба шумор меравад. Асбобҳои мусиқӣ дар дасти устоҳо имкон дорад касро ба ханда ва ё гиря водор намояд, эҳсосоти амиқро баён намуда, шунавандаро маҷбур месозанд то ба умқи андешаи шоирон фурў раванд. Маҳсули кори ҳунармандони асбобҳои мусиқӣ, ки одатан аз насл ба насл мегузашт, ҳамеша қадр карда мешуд. Сирри ҳунар аз падар ба писар, аз насл ба насл мегузашт...