Кандакории рӯи чӯб: ҳифзи ҳунари қадима
Дар Тоҷикобод аз давраҳои қадим ҳунари дуредгарӣ, кандакорӣ дар зарфҳои чӯбӣ, оҳангарӣ, дӯзандагӣ ва заргарӣ рушд кардааст. Ҳама дар бораи он медонанд, аммо кам касон асрори чӣ тавр тайёр кардани онро баладанд. Табақҳои чӯбии тоҷикӣ – табақ ё тавақи чӯбӣ, таърихи чандинасра доранд. Онҳоро тақрибан дар ҳар хонаи тоҷикӣ, ҳам деҳотӣ ва ҳам шаҳрӣ, дидан мумкин аст. Зарфҳои чӯбиро барои таомҳои миллӣ ба мисли қурутоб, шакароб, фатир-шӯрбо ё фатир-маска истифода мебаранд.
Тавақи чӯбӣ барои хӯроки дастаҷамъона истифода мешавад, ғизоро бештар на бо қошуқ, тавре ки одатан қабул шудааст, балки бо даст мехӯранд. Қаблан, табақ, қошуқҳо, муғпарҳо (асбоб барои ороиши нон бо нақш) ва дигар ашёи ошхона дастӣ сохта мешуданд. Ҳоло чунин устоён ангуштшуморанд.
Зарфҳо асосан аз чўби дарахти чормағз, чинор ва тут, баъзан аз бед низ тайёр карда мешаванд. Ин гуна тавақҳоро аз рӯйи рангашон муайян кардан мумкин аст: агар зарф ранги сафед дошта бошад – пас ин бед аст, агар каме зардча бошад – аз тут, сурхтоб бошад – аз чинор ва агар он ранги қаҳваии торик дошта бошад – пас,бешубҳа,аз чормағз аст. Ҳар қадар дарахт пиртар бошад, танаи он васеътар мешавад ва аз он зарфи хуб сохта мешавад. Фақат устувории дарахт имкон медиҳад, ки зарф дар истифодаи аввалин напошад.
Усто бо истифодаи арраи бензинӣ танаи бузургро дар чанд дақиқа бурида, онро ба қисмҳо (дискҳо) ҷудо мекунад. Як чунин диск, ки диаметри он тақрибан 90-100 см аст, ба 4 ҳиса тақсим мешавад, ҳар як порчаи он – тавақҳои оянда мебошад. Сипас, ҳар якеро бо табар метарошад, ин кор дастӣ карда мешавад, то канори табақ борик карда шавад.
Қадами навбатӣ – кор дар устохона аст. Вай маводи тарошидашударо ба дастгоҳ ҷойгир карда, бо корди теғаш каҷ канорҳои табақро метарошад. Усто бояд таваҷҷуҳ кунад, ки табақ на аз ҳад борик ва на аз ҳад ғафс шавад ва бо гузоштани қалам ба маркази зарф, онро чанд карат давр мезанонад. Ҳамин тавр, дар табақ нақшҳо пайдо мешаванд.
Ҳамчунин метавон тавақҳои калонеро сохтан, ки диаметри то 80 сантиметр бошанд, аз онҳо ҳамзамон 7-8 нафар ё бештар метавонанд ғизо хўранд.Табақҳои хурдро барои кӯдакон низ, андозааш бо диаметри 10 см тайёр мекунанд.
Устои табақтарош ҳамзамон ба писаронаш тайёр кардани зарфҳои чӯбиро меомўзонад, то ки ҳунари қадимаи аҷдодонро ҳифз намояд.