Сангвор дар водии дарёи Хингоб дар минтақаи назди Помир ҷойгир шудааст. Аз шимол бо ноҳияи Тоҷикобод, аз шимолу шарқ бо ноҳияи Лахш, аз шимолу ғарб бо ноҳияи Рашт, аз ғарб бо ноҳияи Нуробод, аз ҷанубу ғарб бо ноҳияи Ховалинг вилояти Хатлон, аз ҷануб бо ноҳияи Дарвоз ва аз шарқ бо ноҳияҳои Ванҷу Мурғоби ВМКБ ҳамсарҳад аст.
Ҳамчун ноҳия, Сангвор соли 1931 дар ҳайати РСС Тоҷикистон бо номи Тавилдара таъсис дода шудааст.
Аз солҳои 1938 то 1955 он як қисми вилояти Ғарм буд.
Моҳи сентябри соли 1955 ноҳия барҳам дода шуда, ҳудуди он ба ноҳияҳои Қалъаи Хумб ва Комсомолобод ҳамроҳ карда шуд.
Моҳи феврали соли 1991 ноҳияи Тавилдара бо маркази маъмурии он дар деҳаи Тавилдара дубора таъсис дода шуд.
Моҳи марти соли 2016 ноҳияи Тавилдара ба ноҳияи Сангвор номгузорӣ карда шуд.
Ноҳия аз 5 ҷамоат ва 85 деҳа иборат аст. Ҷамоатҳои деҳоти ноҳияи Сангвор: Тавилдара, Чилдара, Вахё, Сангвор ва Ваҳдат.Аҳолӣ асосан бо кишоварзӣ, аз ҷумла парвариши картошка, дигар зироатҳо, боғдорӣ, инчунин занбӯри асалпарварӣ ва чорводорӣ машғуланд.

Кӯҳҳо даъват мекунанд.

Сангвор шароити хеле мусоид барои сафарро пешниҳод мекунад. Зебоии нотакрори табиат, кӯҳҳо, ҳавои тоза, ҳайвонот, растаниҳо, чашмаҳои мусаффо ва мардуми меҳмондӯсти минтақа онро барои ташкили осоишгоҳҳо, инчунин экотуризми миллӣ ва байналмилалӣ, моҳидорӣ ва шикор бамакони идеалӣ табдил сохтааст.
Дар ҳудуди ноҳия даҳҳо маконҳои экотуризм, боғҳо, кӯлҳо, мавзеъҳои моҳидорӣ ва шикор, инчунин зиёда аз сад чашма ва манбаъҳои оби табобатӣ мавҷуданд.
Дар наздикии Тавилдара бузургтарин чашма — Мири Калон воқеъ аст, ки ба тамоми маркази ноҳия оби софи чашмаро таъмин мекунад. Дар ин ҷо як пойгоҳи сайёҳӣ бо ҳуҷраҳои замонавӣ ва шароитҳои муосир бунёд шудааст. Чашма ва шаршараҳои Тавилдара анқариб дар ҳар як гардиш намудор мешаванд. Беҳуда водии Вахёроводии шаршараву чашмаҳо наномидаанд.
Дар ноҳияи Сангвор 7 меҳмонхона, зиёда аз 20 адад ҳуҷраҳо барои сайёҳон дар хонаҳои хусусӣ, осорхона , 4 каҳвахона ва ошхонаи миллӣ, як фурудгоҳи минтақавӣ, маконҳои муқаддасу зиёратгоҳҳо ва ёдгориҳои таърихию фарҳангӣ мавҷуданд, ки ноҳияро дар дигар минтақаҳои кишвар ва хориҷи он машҳур гардонидааанд. Дар маркази ноҳияи Сангвор моҳи сентябри соли 2024 як маркази савдо ва меҳмонхонаи "Сайёҳ" ифтитоҳ ёфт.

Ҷойи маъруф дар Сангвор макони "Лаби чашма" мебошад, ки на танҳо бо таомҳои болаззату дастрасаш, балки ҳамчун макони фароғатию фарҳангӣ барои аҳолӣ ва меҳмонон дар назди чашма машҳур аст.
Инчунин, дар байни кӯҳҳо меҳмонхонаи нави муосир - "Таҳмина" бо тамоми шароиташ барои истироҳати бофароғат бунёд гардидааст. Аммо аз ҳама муҳимаш тамошои манзараи аҷиб аз равзанаҳои он мебошад.
Ҳангоми сафар аз роҳҳои Сангвор, шумо гӯшаҳои ҷолибро мебинед, ки бо номи зебои "Сӯҳбатхона" машҳуранд, ки барои истироҳат ва фароғати меҳмонон пешбинӣ шудаанд. Чунин иншоот дар тамоми ноҳия 50 ададанд. Хусусияти онҳо дар он аст, ки ҳеҷ кадоми онҳо якранг нестанд. Ҳар яке ба хусусияти хоси ин ё он деҳа ишора мекунанд.
Ҳамаи ин нишон медиҳад, ки Сангвор имрӯз омода аст, на танҳо сайёҳони дохилӣ, балки хориҷиро низ пазироӣ кунад.
Мардуми Сангвор хеле меҳмондӯст мебошанд.
Ҳангоми дар меҳмонии сокини маҳаллӣ будан, шумо мавриди таваҷҷуҳи бепоён ва ғамхорӣ фаро гирифта мешавед. Пас аз пазироӣ, соҳибхона шуморо ба дастархони оро додашуда даъват мекунад, ки бе нонҳои миллии гирдача ва кулча, ки дар танӯри гилӣ пухта шудаанд ва шириниҳо, асал ва дигар таомҳо ва албатта, чойи талхи хушбӯй тасаввур кардан ғайриимкон аст.
Масалан, асали тавилдаринӣ бо сифати худ ва хосиятҳои шифобахшаш ширинтарин ва муфидтарин дар тамоми Осиёи Миёна мебошад, аз ин рӯ ҳам, он рамзи водии Вахё ба ҳисоб меравад.
Ҳангоми сафар дар Сангвор, шумо метавонед бо ҳунарҳои миллии мардумӣ шинос шавед ва тамошо кунед, ки чӣ гуна заминро бо усулҳои қадимӣ шудгор мекунанд.

Мақбараи Ҳазрати Бурхи Валӣ
Дурӣ аз шаҳру маҳалҳои серодам, табиати зебою дилнишин, сокинони меҳрубону меҳмоннавоз ҳамеша одамонеро, ки шефтаи покизагӣ, муносибати самимӣ ва зиндагии ороманд, ба худ ҷалб месозад. Ҷои шубҳа нест, ки дар Сангвор ҳанўз ҳам, шахсиятҳои машҳуреро, ки дар замонҳои қадим ба ин сарзамин омада, солҳои дароз зиндагӣ кардаанд, ба ёд меоранд ва эҳтиром мекунанд. Ҷойҳои дафн ё макони зисти онҳо то ҳол макони зиёрати сокинони Тоҷикистон ва меҳмонони кишвар мебошад.
Мақбараи Ҳазрати Бурхи Валӣ, ки дар деҳаи Боршуд ҷойгир аст, муқаддастарин макон дар ин диёр мебошад. Онро ҳамасола ҳазорон нафар сайёҳон ва ихлосмандон зиёрат мекунанд. Тибқи ривоятҳои пирони солхӯрда ва зикри баъзе осори таърихии қадима , Ҳазрати Бурхи Валӣ бо оилааш аз Эфиопия, 1500 сол қабл, аз тариқи ҳудудҳои имрӯзаи Африқои Шимолӣ, Арабистон, Эрон ва Афғонистон ба ин ҷойҳо омада буд. Вай бо имони қавӣ, инсонпарварӣ, донишҳои фалсафӣ, адабиёту таърих хеле машҳур буд ва илму дониши худро бо сокинони ин сарзамин дареғ намедошт.
Ҷойе, ки мақбараи Ҳазрати Бурхи Валӣ ҷойгир аст, хеле зебо аст. Се кӯҳи баланд якҷоя шуда, як секунҷаро ташкил медиҳанд.
Мақбара дар даврони соҳибистиқлолӣ аз нав барқарор карда шудааст.

Кофирқалъа
Яке аз ёдгориҳои таърихие, ки дар ноҳияи Сангвор мавҷуд асту таърихи тӯлоние дорад, ин Кофирқалъа мебошад. Нишонаҳои ин қалъа айни ҳол, дар деҳаи Хамдараи ҷамоати деҳоти Тавилдара ба чашм мерасанд. Дар натиҷаи ҷустуҷӯю пажӯҳиши кормандони ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ аз ин мавзеъ сафолпораҳо ва хиштҳои пухтае, ки хеле мустаҳкаманд, дарёфт гардиданд, ки аз қалъа ва ё бинои боҳашамати солҳои пешин гувоҳӣ медиҳанд. Инчунин, ҳангоми суҳбат бо сокинони ин деҳа оиди таърихи ин қалъа нақлу ривоятҳоерошунидем, ки дар ҳақиқат ба он нишонаҳое, ки дарёфт гардидаанд, мувофиқат намуда, аз Кофирқалъа ва ё Кофурқалъа будани ин мавзеъ шаҳодат медиҳанд.

Макбараи Хоча Алоуддин – «Гулдаста»
Дар миёни бисёр маконҳои муқаддаси Сангвор мақбараи Хоҷа Алоуддин ҷойгоҳи махсус дорад. Мақбара дар баландии кӯҳҳо, тақрибан 60 км дуртар аз Сангвор, дар минтақаи деҳаи Лангари ҷамоати деҳоти Ваҳдат ҷойгир аст. Бо вуҷуди роҳи душвор, зоирон ва сайёҳон аксар вақт тавассутироҳҳои танг ба он ҷо мераванд.
Бар асоси маълумотҳои таърихии боқимонда ва ривоятҳои пирони маҳалл, Хоҷа Алоуддин яке аз ёварони Набии акрам (с) буд ва тахминан 1500 сол пеш ба ин минтақаҳо омада, дини исломро дар байни аҳолии маҳал тарғибу ташвиқ намуда, онҳоро барои имон овардан ба ин дин даъват намудааст. Вай бо дониши васеъ, шуҷоату шарафмандӣ, ростқавлӣ ва меҳрубонӣ шӯҳрат дошт. Хоҷа Алоуддин макони зисти худро дар як маконе, дар баландии кӯҳҳо, наздики деҳоти Тавилдара интихоб карда буд. Аз ҳамин хотр ҳам, дар ин ҷо ў лақаби «Гулдаста» - ро гирифт. Тибқиривоятҳо гуё, рӯзе як олими маъруфи дигар ба дидори ӯ омада буд. Хоҷа Алоуддин, ки зиндагии хоксорона дошт, ҳангоми хайрбод ҳеҷ чиз барои ҳадя кардан ба меҳмон наёфт, бо дуои ором ба Худо, дасти худро ба ҷомааш, зери қалбаш гузошту гулдастаи калонеро бо гулҳои нодири ин минтака берун овард. Сокинони маҳал, ки дар он ҷо буданд, ҳайратзада монданд. Аз он замон ба баъд, Хоча Алоуддин номи «Гулдаста» - ро гирифт.

Ҳунармандони моҳир
Дар ноҳия ҳунарҳои мардумӣ, ба мисли истеҳсоли асбобҳои мусиқӣ, косаву табақҳои чӯбӣ ва дигар ҳунарҳои миллӣ рушд кардаанд.
Ҳунармандони Сангвор, мисли тамоми водии Рашт, дар дӯхтани тоқиҳо, ресмонҳои рангини бофташуда барои гаҳвораҳо ва пардаҳои арӯсӣ (чодарҳо) хеле моҳиранд.
Ҳамчунин, духтарон ва занони маҳаллӣ ба "курокдӯзӣ" — яъне дӯхтани порчаҳои хурди матоъ ба шакли геометрӣ машғуланд.
Нақшҳои ҳунармандон нотакрор буда, аз фарҳанги ориёӣ сачашма мегиранд. Ҳар як ҳунарманд усул ва тарзи дӯзандагии хосе дорад. Занони Сангвор на танҳо усули дўхти "чакан"- ро ба кор мебаранд, балки усули "гули зинда"-ро истифода мебаранд, ки гулҳои дӯхташуда дар матоъ бинобар барҷастагӣ чу гули зинда ба назар мерасанд. Дар байни онҳо ҳунармандони зардўз низ ҳастанд.
Ҳунармандон, инчунин тоқиҳои рангорангро, ки мардон дар ҷашнҳо мепӯшанд, бо моҳирӣ медӯзанд.
Дар ин минтақа занон инчунин, "рафида" — болини хурд барои пухтани нони гирда тайёр мекунанд. Ҷолиб аст, ки танҳо дар ин минтақа онро на бо пахта, балки бо хорҳои оддӣ пур мекунанд, бо санг ё дигар ашёи вазнин майда кардаанд. Навъҳои гуногуни рафидаҳо - диамерашон аз 40 то 70 см, вобаста аз навъи нон - гирдача, кулча ё нони анъанавӣ тайёр карда мешаванд.

Чапотӣ, кулча, гирдача, фатир, қаллама...
Они гарми хушбӯй бо нақши зебо рамзи ҳар дастархони тоҷикӣ мебошад.
Тоҷи таоми ҳар миллат, фарҳанг ё кишвар бешубҳа нон аст. Он дар рӯзҳои гуруснагӣ ва офат наҷот мебахшад ва ҳамзамон, дастурхони ҷашнвораҳои боҳашаматро зеб медиҳад.
Дар байни тоҷикон як мақоли қадимӣ вуҷуд дорад: "Дар нон - ҷони одам аст" ("Нон бувад чун ҷони одам").
Дар Тоҷикистон ҳамеша ба нон муносибати хос доштанд: ҳеҷ дастархон бе нони анъанавии дар танўр пухташуда намегузарад. Ҳатто, пораҳои хурди нонро намепартоянд ва нонро ҳеҷ гоҳ бо корд бурида намекунанд, балки бо даст ба пораҳои хурд мешикананд.
Сокинони водии Рашт асосан нонҳои хеле калони гирдача мепазанд. Лозим ба қайд аст, ки духтарони ин минтақа дар ин кор ҳунармандони моҳир ҳастанд. Онҳоро аз хурдсолӣ ба пухтани нон дар танӯр одат мекунонанд.
Дар тӯйҳо ва дигар чорабиниҳо ҳама занҳо – ҳамсояҳо ва хешовандон ҷамъ мешаванд ва ба пухтани навъҳои гуногуни нон, аз ҷумла гирдача, фатир, кулча, чапотӣ, қаллама ва навъҳои дигари нон кӯмак мекунанд. Онҳо аз ҳамдигар асосан аз рӯйи таркиб, сохту намуд ва иловагиҳо мекунанд.
Аммо шарти аввалиндараҷа ва бебаҳои ҳар нони болаззат – ин дасти моҳири соҳибхона аст. Занҳои таҷрибадор дониши худро ба фарзандон ва набераҳо мегузаронанд ва ҳамин тавр силсилаи ин ҳунари муҳим нигоҳ дошта мешавад.

Паҳлавонони Сангвор ба майдон мебароянд
Бозиҳои варзишии миллӣ ганҷинаи ҳар як халқ буда, дар баробари он, як навъи махсуси истироҳат низ мебошад. Дар Тоҷикистон онҳо василаи интиқоли анъанаҳои қадимӣ, расму оинҳо, маросим ва арзишҳои мардумӣ ба насли ҷавон мебошанд. Бозиҳои қадимтарин то ҳол аз ҳама дӯстдоштаанд. Имрӯз ягон ҷашни миллиро бе мусобиқаҳои гуштингирӣ тасаввур кардан ғайриимкон аст.
Гуштингирӣ тақрибан 3 ҳазор сол қабл пайдо шудааст. Ва то ҳол ҳеҷ чорабинии миллӣ бидуни ин мусобиқаҳо намегузарад. Масалан, дар тӯйҳо – хусусан хатнасур – ин намуди гуштӣ мақому маънии махсус дорад.
Дар Сангвор, ки аз қадимулайём бо паҳлавононаш машҳур аст, то имрӯз гуштингириро эҳтиром мекунанд ва инкишоф медиҳанд.
Ин намуди варзиши миллӣ дар ҳар минтақа хусусиятҳои хоси худро дорад. Дар баъзе деҳаҳо ва маҳаллаҳои Тоҷикистон мусобиқаҳои даставӣ ташкил карда мешаванд. Масалан, дар Сангвор мусобиқа байни намояндагони ноҳияҳои ҳамсоя баргузор мешавад. Ноҳияе, ки шумораи ғолибонаш бештар аст, ғолиб мешавад.
Мусобиқаҳои гуштингириро чун анъана пирони солхӯрда кушода, ба паҳлавонони ҷавон дуои нек медиҳанд. Пас аз ин кӯдакон ба майдон меоянд, ҳатто писарони 4-5 сола иштирок мекунанд. Танҳо пас аз онҳо паҳлавонони касбӣ ба майдони гуштингирӣ мебароянд ва мусобиқа бо иштирокчиёни аз ҳама калонсол, ки метавонанд 70-80 сола бошанд, ба анҷом мерасад. Давомнокии ҳар як вохӯрӣ 5-10 дақиқа мебошад.
Ҳар касе, ки хоҳиш дорад, метавонад дар ин мусобиқа иштирок кунад, аммо паҳлавони ҳақиқӣ ҳамеша бояд ҷисман омода бошад.
Мусобиқа байни ду иштирокчӣ мегузарад, ки асосан аз рӯи вазни тақрибан якхела интихоб карда мешаванд. Либоси махсуси гуштингирҳо ҷомаи миллӣ бо миёнбанд аст, аммо айни замон бештар либоси (кимонои) варзишӣ истифода мешавад.
Гирифтани поёнтар аз миён манъ аст. Барои ғалаба ба гуштингир лозим аст, ки ҳарифашро ба пушт партофта, баъзан ӯро дар чунин ҳолат нигоҳ дорад.
Барои худи гуштингирҳо ин на танҳо мусобиқа, балки эҳтиром ба замини худ, гузаштагон ва устодонашон мебошад.

Мусиқии сеҳрноки най
Асбобҳои мусиқии Тоҷикистон на танҳо василае барои иҷрои мусиқӣ мебошанд, балки рамзи фарҳанг ва анъанаҳо низ ҳастанд. Ҳар яки онҳо таърихи худро, хусусиятҳои садо ва нақши хос дар мусиқии мардумӣ доранд. Бо шиносоӣ бо асбобҳои мусиқии Тоҷикистон, мо метавонем рӯҳи ин мардум ва талоши онро барои ҳамоҳангӣ ва зебоӣ беҳтар дарк намоем.
Анъанаҳои мусиқӣ дар Тоҷикистон таърихи ғание доранд, ки ба гузаштаҳои дур рафта мерасанд. Ҳуҷҷатҳои зиёди таърихӣ нишон медиҳанд, ки мусиқӣ дар соҳаҳои гуногуни зиндагии мардум - дар рӯзгор, маросиму одатҳои динӣ, дар чорабиниҳои ҳарбӣ ва ҷамъиятӣ аҳамияти бузург дошт.
Дар ҳайкалҳо, барьелефҳо ва миниатюраҳои шарқӣ тасвирҳои мусиқинавозони қадим бо асбобҳои миллии тоҷикӣ боқӣ мондаанд. Ҳамчунин, рисолаҳои мусиқии қадим ва далелҳои мавҷуд будани навиштаҳои нота (адвор) то ҳол ҳифз шудаанд.
Дар минтақаҳои кӯҳии Тоҷикистон, аз ҷумла дар Сангвор, аз замонҳои қадим най хеле маъмул аст. Имрӯзҳо дар он на танҳо мусиқинавозон бозӣ мекунанд, хатто дар чарогоҳҳои дурдасти кӯҳӣ садои сеҳрноки найро, ки аз ҷониби чӯпонҳои танҳо бо маҳорат иҷро мешавад, шунидан мумкин аст.
Най — асбоби нафасии конусшакл аст, ки аз най ё чӯб сохта шудааст. Он яке аз қадимтарин асбобҳои мусиқӣ ба шумор меравад, ки таърихи худро аз давраҳои пеш аз мелод оғоз мекунад. Навъҳои най дар миёни халқҳои Шарқ васеъ паҳн шуда буданд.
Мусиқинавозони Сангвор, ки роҳи санъати мусиқии анъанавиро интихоб мекунанд, барои ҳифзи анъанаҳои қадимии он бо эҳтиёт муносибат мекунанд ваоҳангҳоеро менавозанд, ки садҳо ва ҳатто ҳазорҳо сол пеш дар ин сарзамин садо медоданд.

Чӣ тавр ба Сангвор рафтан мумкин аст?
Барои расидан ба ноҳияи Сангвор: Тавассути ш. Душанбе. Лозим аст, ки аз фурудгоҳ ё ягон нуқтаи дигари шаҳр то терминали шарқӣ, ки дар шарқи шаҳр ҷойгир аст, биравед. Дар ин ҷо истгоҳҳои таксӣ, ки ба самти шарқӣ, аз ҷумла Сангвор равонанд, ҷойгиранд. Арзиши сафар аз фурудгоҳ то терминал тақрибан 2-3 долларро ташкил медиҳад. Таксистҳо одатан то пур шудани ҷойҳо мунтазир мешаванд ва сипас ба роҳ мебароянд. Арзиши як ҷой дар таксӣ вобаста ба фасли сол тақрибан 15-18 долларро ташкил медиҳад. Масофа аз маркази Душанбе то маркази ноҳияи Сангвор 205 км-ро ташкил медиҳад.